dinsdag 15 juli 2014

Honderd jaar vrijmetselaarsloge L’Union Frédéric

 Tekst: Jan van Wandelen

Hoewel de geheimen van de vrijmetselarij niet meer allemaal zo verborgen zijn, doen vrijmetselaars hun werk nog steeds achter gesloten deuren. Ook hun feesten en jubilea halen zelden de krant en de vrijmetselaarsloge l ‘Union Frédéric vierde het honderdjarig jubileum op 14 juni daarom in betrekkelijke rust.

Op eenzelfde rustige wijze werd de loge honderd jaar geleden opgericht als afsplitsing van L’Union Royale. De afsplitsende leden vonden die loge te groot voor een goed onderling contact en de voorzitter hield zich volgens hen te strak aan de regels. Men wilde de formele regels iets soepeler toepassen, maar op het persoonlijk vlak moest de lat juist hoog worden gelegd. De leden van de nieuwe loge moest een ‘zielenadel’ vormen. Vrijmetselaars moeten werken aan een betere ‘ik’ en leden van L’Union Frédéric moesten dat nog beter doen dan anderen. Maar er kwamen geen criteria waaraan de logeleden moesten voldoen en ook werd er geen zielenadelsdiploma uitgereikt. In de praktijk kwam het er waarschijnlijk op neer dat men het goede voorbeeld hoorde te geven en bewust was voor misstanden in de maatschappij en opstond voor verbetering daarvan. Het was de leden duidelijk dat niet iedereen onder ideale omstandigheden opgroeide, maar over de gewenste oplossingen verschilden de leden van mening. De veranderingsgezindheid van leden bleef een persoonlijke zaak. Een logelid als architect Jan Wils had zelfs sympathie voor socialisme of communisme. Dat was in zoverre bijzonder want L’Union Frédéric stamde af van een oudere loge met dezelfde naam en de leden van deze uiterst deftige loge waren uitsluitend ‘mannen van aanzienlijken geboorte of hoogen stand’, prinsen en baronnen. Prins Frederik, de broer van koning Willem II, was Voorzittend Meester van Eer en in deze loge zal weinig sympathie hebben bestaan voor de vergaande veranderingen die Jan Wils voor ogen stonden.

Meer eensgezind waren de logeleden in hun aversie van oorlog. De Eerste Wereldoorlog, die in het oprichtingsjaar van de loge begon, overschaduwde het begin van de met hooggestemde idealen gestarte loge. De massaliteit van de oorlog en het enthousiasme waarmee mensen met elkaar de strijd aanbonden maakte diepe indruk. De officiële instelling van de loge op 20 december 1914 vierde men daarom niet als feest. Bij die gelegenheid memoreerde voorzitter Junod nog eens dat een vrijmetselaar tegen gewelddadige strijd hoort te zijn. Het was misschien niet voor niets dat een vrijmetselaar in 1905 het ontwerp maakte voor een idealistische wereldhoofdstad bij Den Haag. Dit ontwerp van de architect Karel de Bazel, naar een idee van de Haagse Stichting voor Internationalisme, bood ruimte aan een vredespaleis en aan verschillende instellingen die zich onder andere bezig moesten houden met internationale verbroedering, wereldvrede en zaken als de bestrijding van honger, werkloosheid of slechte arbeidsomstandigheden. De huidige nieuwbouw van het Internationaal Strafhof staat vrijwel in het centrum van dit oude plan. Maar veel andere ideële instellingen die hier in 1905 waren gepland, staan nu niet in Den Haag, maar in New York of Genève, als onderdeel van de Verenigde Naties.

Architect Karel de Bazel was geen lid van de Haagse loge L’Union Frédéric, maar de architecten Jan Wils en Henk Wegerif waren dat wel. Bij beiden zie je wel iets terug van de ‘zielenadel’, althans in de zin van het streven naar een betere maatschappij. Wegerif zag de noodzaak van goede woningbouw voor minder rijke groepen als arbeiders en middenstanders. Wils stond positief ten opzichte van de idealen van het communisme, maar andere leden van zijn loge deelden die politieke voorkeur niet. Wel sprak men in de loge over belangrijke ontwikkelingen op politiek en maatschappelijk gebied, zoals het ontstaan van de Volkenbond, de opkomende arbeidersbeweging of de rechten van de vrouw. De leden toonden in deze zaken hun goede wil, maar waren het niet altijd eens. In honderd jaar kan er veel veranderen, maar waarschijnlijk is de loge nu net zo verdeeld over heikele onderwerpen als toen. Maar dat is een van de geheimen van de vrijmetselarij.