Hoewel
de geheimen van de vrijmetselarij niet meer allemaal zo verborgen zijn, doen vrijmetselaars
hun werk nog steeds achter gesloten deuren. Ook hun feesten en jubilea halen zelden
de krant en de vrijmetselaarsloge l ‘Union Frédéric vierde het honderdjarig
jubileum op 14 juni daarom in betrekkelijke rust.
Op
eenzelfde rustige wijze werd de loge honderd jaar geleden opgericht als
afsplitsing van L’Union Royale. De afsplitsende leden vonden die loge te groot voor
een goed onderling contact en de voorzitter hield zich volgens hen te strak aan
de regels. Men wilde de formele regels iets soepeler toepassen, maar op het persoonlijk
vlak moest de lat juist hoog worden gelegd. De leden van de nieuwe loge moest een
‘zielenadel’ vormen. Vrijmetselaars moeten werken aan een betere ‘ik’ en leden
van L’Union Frédéric moesten dat nog beter doen dan anderen. Maar er kwamen geen
criteria waaraan de logeleden moesten voldoen en ook werd er geen
zielenadelsdiploma uitgereikt. In de praktijk kwam het er waarschijnlijk op neer
dat men het goede voorbeeld hoorde te geven en bewust was voor misstanden in de
maatschappij en opstond voor verbetering daarvan. Het was de leden duidelijk
dat niet iedereen onder ideale omstandigheden opgroeide, maar over de gewenste
oplossingen verschilden de leden van mening. De veranderingsgezindheid van
leden bleef een persoonlijke zaak. Een logelid als architect Jan Wils had zelfs
sympathie voor socialisme of communisme. Dat was in zoverre bijzonder want
L’Union Frédéric stamde af van een oudere loge met dezelfde naam en de leden
van deze uiterst deftige loge waren uitsluitend ‘mannen van aanzienlijken
geboorte of hoogen stand’, prinsen en baronnen. Prins Frederik, de broer van
koning Willem II, was Voorzittend Meester van Eer en in deze loge zal weinig
sympathie hebben bestaan voor de vergaande veranderingen die Jan Wils voor ogen
stonden.
Meer
eensgezind waren de logeleden in hun aversie van oorlog. De Eerste Wereldoorlog,
die in het oprichtingsjaar van de loge begon, overschaduwde het begin van de
met hooggestemde idealen gestarte loge. De massaliteit van de oorlog en het
enthousiasme waarmee mensen met elkaar de strijd aanbonden maakte diepe indruk.
De officiële instelling van de loge op 20 december 1914 vierde men daarom niet
als feest. Bij die gelegenheid memoreerde voorzitter Junod nog eens dat een
vrijmetselaar tegen gewelddadige strijd hoort te zijn. Het was misschien niet voor
niets dat een vrijmetselaar in 1905 het ontwerp maakte voor een idealistische
wereldhoofdstad bij Den Haag. Dit ontwerp van de architect Karel de Bazel, naar
een idee van de Haagse Stichting voor Internationalisme, bood ruimte aan een vredespaleis
en aan verschillende instellingen die zich onder andere bezig moesten houden
met internationale verbroedering, wereldvrede en zaken als de bestrijding van
honger, werkloosheid of slechte arbeidsomstandigheden. De huidige nieuwbouw van
het Internationaal Strafhof staat vrijwel in het centrum van dit oude plan.
Maar veel andere ideële instellingen die hier in 1905 waren gepland, staan nu niet
in Den Haag, maar in New York of Genève, als onderdeel van de Verenigde Naties.
Architect
Karel de Bazel was geen lid van de Haagse loge L’Union Frédéric, maar de
architecten Jan Wils en Henk Wegerif waren dat wel. Bij beiden zie je wel iets terug
van de ‘zielenadel’, althans in de zin van het streven naar een betere
maatschappij. Wegerif zag de noodzaak van goede woningbouw voor minder rijke groepen
als arbeiders en middenstanders. Wils stond positief ten opzichte van de
idealen van het communisme, maar andere leden van zijn loge deelden die
politieke voorkeur niet. Wel sprak men in de loge over belangrijke
ontwikkelingen op politiek en maatschappelijk gebied, zoals het ontstaan van de
Volkenbond, de opkomende arbeidersbeweging of de rechten van de vrouw. De leden
toonden in deze zaken hun goede wil, maar waren het niet altijd eens. In
honderd jaar kan er veel veranderen, maar waarschijnlijk is de loge nu net zo
verdeeld over heikele onderwerpen als toen. Maar dat is een van de geheimen van
de vrijmetselarij.
