Recentelijk was mij de eer gegund een artikeltje te mogen schrijven in het universiteitblad van de Theologische Universiteit van Apeldoorn.
Deze uitgave is gewijd aan wat geloven doet met mensen. Aldus door de hoofdredacteur als volgt geformuleerd:
 |
| Cornelis Schaap, hoofdredacteur |
"Nadenken over (het) leven is een wezenlijk onderdeel van het mens-zijn. Door de eeuwen heen is hier dan ook gestalte aan gegeven op diverse en uiteenlopende manieren: de ene mens is én wordt de ander niet. Toch lijken ze een signaal te hebben opgevangen van iets wat heilig is; van iets dat schijnbaar van een andere kant komt; van vuur. Maar soms ook niet. Deze TUA INzicht is gewijd aan wat geloven met mensen doet. We blijven hierbij
niet alleen in de lichtkring van onze eigen overtuiging".
Overigens is Vrijmetselarij GEEN geloof, zij het dat de vrijmetselarij wel een Hoger Beginsel aanvaard die op neutrale wijze aangeduid wordt met Opperbouwmeester des Heelals.
Hieronder volgt mijn artikel ( de plaatjes zijn niet afkomstig uit het artikel) . Bent u geïnteresseerd in betreffende uitgave van de TUA INzicht
klik hier
Vrijmetselarij
door : Pim Vos
Is er
sprake van dé vrijmetselarij?
Ja en
nee. Een zelfde antwoord kun je volgens mij geven op de vraag of je kunt
spreken van HET Christendom. Ik ben lid van de zogenaamde reguliere
vrijmetselarij erkend door Londen. Maar ook de vrijmetselarij kent tal van
afsplitsingen. Zo zijn er gemengde loges voor mannen en vrouwen en loges voor
uitsluitend vrouwen( de Weefsters) die in hun eigen Ordes georganiseerd zijn.
Voorts
bestaan er nog annex aan de reguliere vrijmetselarij tal van zelfstandige
verenigingen die bepaalde aspecten van de rituelen nader uitwerken, zoals de
bekende Schotse Ritus.
Wat is
vrijmetselarij.
Organisatorisch
bestaat de vrijmetselarij uit allemaal kleine, zelfstandige verenigingen van
ongeveer 20- 50 leden die we Loges noemen en verspreid zijn over het gehele
land, maar ook in een aantal overzeese gebieden zoals de Antillen en
Suriname. De leden zijn tevens lid van
het overkoepelende orgaan ( het GrootOosten der Nederlanden).
Maar wat
is vrijmetselarij nu eigenlijk. In de kern is het een methode die vrije
mannen ( vrij van dogma's) stimuleert a. in hun zoektocht naar zichzelf ( om
een beter mens te worden dan hij was), b. in " rechte " verhouding te
komen met het Hoger Beginsel (neutraal aangeduid als " De Opperbouwmeester
des Heelals) en c. bij te dragen aan een "betere" wereld, een betere
samenleving. Leven en wereld worden
gezien als een nog te voltooien bouwwerk; aldus werken wij aan de voltooiing
van de Tempel der Schoonheid, waar wij vrijmetselaren ( maar ook niet vrijmetselaren)
de levende bouwstenen van zijn.
Deze drie
aandachtsvelden interveniëren met elkaar. Zo wordt de
individuele mens gezien als een ruwe steen ( de mens met al haar
onvolkomenheden). In die ruwe steen schuilt een perfecte kubus ( de perfecte,
zuivere mens). Alleen door zelfkennis ( Ken Uzelve) kun je die kubus ont-dekken
en door kracht en doorzettingsvermogen die kubus te voorschijn halen. Hoe
kubieker de steen is, hoe beter hij past in de bouw aan de Tempel, hoe beter je
de samenleving kunt dienen. De Schoonheid ontstaat als resultante van die twee.
Welke
methode hanteert de vrijmetselarij?
Vond u
het vorenstaande wat wazig en algemeen? Ja, dat klopt. Ik sprak in de taal van
symbolen, maar gaf u weinig inhoudelijke uitleg. En zo werkt de methode. De
vrijmetselarij " spreekt" tot haar leden via symbolen en rituelen,
zonder daarbij uitleg te geven. De vrijmetselarij kent dan ook geen
inhoudelijke leerstellingen waar de leden zich aan dienen te houden. Sterker
nog, de leden hebben zichzelf de opdracht gegeven om zelf te zoeken naar
Waarheid en daar naar te handelen. "Op U komt het aan" en "Doe U
in het Westen ( de maatschappij) kennen als vrijmetselaar", zijn de
opdrachten die wij onszelf voortdurend weer geven. Ieder naar eigen inzicht en
kunnen, zonder elkaar de maat te nemen.
Maar wat
doen we nou concreet in de loge?
Ik had
het al over rituelen. De vrijmetselarij is een inwijdingsgenootschap. Tijdens
een ritueel wordt de nieuwe broeder in de Tempel ingewijd tot Leerling
vrijmetselaar. Een jaar later tot Gezel en weer een jaar later tot Meester. In
de rituelen wordt gebruik gemaakt van met name de bouwsymboliek en de
lichtsymboliek. Tijdens de rituelen legt de kandidaat reizen af, die in feite
reizen door zijn innerlijk zijn om te komen tot hoger bewustzijn.
Behalve
dit soort Tempelbijeenkomsten, komen vrijmetselaren ook regelmatig bijeen om
met elkaar van gedachte te wisselen over allerlei onderwerpen die met
innerlijke verdieping te maken hebben. Waar we niet over praten is politiek en
godsdienst, omdat die twee onderwerpen het risico in zich bergen dat
verdeeldheid ontstaat. Een vrijmetselaar zoekt immers op wat ons bindt en niet
wat ons verdeelt. Wij discussiëren niet, maar leggen meningen
naast elkaar in het besef dat niemand de wijsheid in pacht heeft en wij allen
onvolmaakt zijn.
Is
vrijmetselarij religieus.
Ik ben
geneigd die vraag met " ja" te beantwoorden. Het is geen religie,
geen godsdienst, maar zet de zoekende vrijmetselaar wel aan het Mysterie van
het leven te ontdekken. Daarbij neemt de vrijmetselaar wel aan dat er een Opperbouwmeester
des Heelals is ( ons enige dogma). In
die zin zou ik het religieus noemen. In de rituelen vind je ook tal van
aanknopingspunten met het Christendom, Gnosis, Soefisme, Kabbala, Boeddhisme
etc.
 |
| De eerste Grootmeester |
Alle
spannende, speculatieve verhalen over een eventuele oudere
ontstaansgeschiedenis ter zijde schuivend, is de vrijmetselarij ontstaan en
sterk beïnvloed tijdens de Verlichting,
waar de roep om scheiding van Staat en Kerk en de erkenning van (de vrijheid
van) het individu naar voren kwam. Vanaf die tijd ontstond er steeds meer
behoefte zelf te zoeken naar religieuze/ spirituele vragen en antwoorden.
Maatschappelijke
betekenis.
In
sommige landen wel, maar in Nederland heeft de vrijmetselarij als
landelijke organisatie weinig
maatschappelijke betekenis en zeker geen (politieke) invloed. Het zijn de
individuele vrijmetselaren die geheel overeenkomstig hun eigen inzichten meer
of minder bijdragen aan de maatschappij. Zeer incidenteel doneert de Orde aan
een goed doel. Maar daar blijft het bij.
Individuele loges zijn vrij hun eigen koers te varen en zelf te bepalen
of en zo ja in welke zin zij als loge een maatschappelijke bijdrage willen
leveren.
In de
achttiende en de negentiende eeuw was dat anders. Charitas vormde toen een
wezenlijk onderdeel van het maçonnieke gedachtengoed van
tolerantie en broederliefde waar ook op organisatieniveau gevolg aan gegeven
moest worden. In ons land is de nog immer actieve filantropische Louisa
Stichting (1862) die aan de Orde is gelieerd, een overblijfsel uit die tijd.
Persoonlijk
vind ik dat ik alle vrijheid dien te hebben waar ik maatschappelijk wel of niet
aan bijdraag. De Orde of de Loge dient
dat niet voor mij te bepalen. Maar goed, zeker op loge niveau wordt daar
verschillend over gedacht.
Politieke
betekenis
De
(huidige) vrijmetselarij als organisatie bemoeit zich op geen enkele wijze met
de politiek. Zodra de Orde dat wel doet, zoals twee jaar geleden de Franse
Grootmeester dat deed, verliest zij de erkenning als een " reguliere"
Orde. Natuurlijk kunnen individuele leden wel degelijk politieke functies vervullen zoals Henk Vonhoff en Mat Herben.
Hoewel de
(internationale) Grondwet expliciet gebied de politiek buiten de deur te
houden, is de vrijmetselarij af en toe toch in politiek vaarwater gekomen. Zo heeft
zij een grote rol gespeeld in de
Amerikaanse onafhankelijkheidsoorlog en heeft zij een dominerende rol
gespeeld bij de totstandkoming van de
Constitutie van de Verenigde Staten. Het is dan ook niet verrassend dat deze
Constitutie dezelfde ( universele) waarden onderschrijft als de grondwet van de
vrijmetselarij. Een ander voorbeeld is de Franse revolutie waar Vrijheid,
Gelijkheid en Broederschap (eveneens maçonnieke kernwaarden) de
ideologische strijdkreten waren.
Maar
terug naar deze tijd, welke politieke standpunten zouden we kunnen verkondigen?
Zoals in een loge broeders zitten van allerlei kerkelijke gezindten, is ook de
politieke diversiteit erg groot. Daar komt bij dat een vrijmetselaar van
nature eigen-wijs is, vrijdenker is en
zich niets laat voorschrijven. Al zouden we willen, we zouden nooit intern tot
politieke overeenstemming kunnen komen. Het is al lastig om gezamenlijk tot een
keuze te komen van een nagerecht van de Broedermaaltijd ().
Wat
betekent de vrijmetselarij voor mij.
Ik ben
inmiddels 25 jaar vrijmetselaar. Natuurlijk weet ik niet hoe mijn leven zou
zijn verlopen als ik destijds niet was toegetreden. Maar toch denk ik dat de
vrijmetselarij mij een "beter" mens gemaakt heeft in die zin dat ik
toleranter, begripvoller, respectvoller, liefdevoller naar mijn omgeving ben
geworden. Maar ook meer het besef heb
gekregen deel uit te maken van de maatschappij, de wereld, het universum en dat
dat prachtige geheel, waaronder ikzelf, Goddelijk mooi in elkaar zit.
 |
| De Ruwe en Kubieke Steen |
Laat mij één aspect nader uitwerken aan de hand van het eerder
genoemde symbool van de Ruwe en Kubieke Steen. De Kubieke Steen is voor mij de
mens in zijn zuivere vorm. Die zuivere vorm zou ik kunnen bereiken door alles
wat is aangesleten gedurende mijn leven te verwijderen. Ik verwijder daarmee
dus wat niet bij mij hoort. Dat betekent, in mijn visie, dat de mens niet van
nature het goede en het kwade in zich heeft. Je hoeft dus niet iets wezenlijks
van je zelf ( het kwade) weg te halen. Je haalt wie je in werkelijkheid bent
naar boven. Die Kubieke Steen, die altijd in de Ruwe Steen heeft gezeten. Of
beter gezegd, de Kubieke Steen die je eens was. Is dat wat Jezus bedoelde (
volgens de Gnostici) met" Mens, herinner Uzelf", of wat bedoeld wordt
met de Christus-natuur of Boeddha-natuur? In ieder geval heeft deze
persoonlijke interpretatie mij geïnspireerd op mijn pad naar
meer zelfkennis.
Kun je
dat alleen via de vrijmetselarij bereiken? Nee hoor. Er zijn vele kerken,
genootschappen, clubjes, methoden etc die tot hetzelfde kunnen leiden. Maar
juist de vrijheid van de vrijmetselarij
was en is iets wat zo goed bij mij past.
-----------------------------------------
