Nadenken over (het) leven

Recentelijk was mij de eer gegund een artikeltje te mogen schrijven in het universiteitblad van de Theologische Universiteit van Apeldoorn.

Deze uitgave is gewijd aan wat geloven doet met mensen. Aldus door de hoofdredacteur als volgt geformuleerd:

Cornelis Schaap, hoofdredacteur

"Nadenken over (het) leven is een wezenlijk onderdeel van het mens-zijn. Door de eeuwen heen is hier dan ook gestalte aan gegeven op diverse en uiteenlopende manieren: de ene mens is én wordt de ander niet. Toch lijken ze een signaal te hebben opgevangen van iets wat heilig is; van iets dat schijnbaar van een andere kant komt; van vuur. Maar soms ook niet.  Deze TUA INzicht is gewijd aan wat geloven met mensen doet. We blijven hierbij
niet alleen in de lichtkring van onze eigen overtuiging".


Overigens is Vrijmetselarij GEEN geloof, zij het dat de vrijmetselarij wel een Hoger Beginsel aanvaard die op neutrale wijze aangeduid wordt met Opperbouwmeester des Heelals.

 Hieronder volgt mijn artikel ( de plaatjes zijn niet afkomstig uit het artikel) . Bent u geïnteresseerd in betreffende uitgave van de TUA INzicht
   klik hier 

Vrijmetselarij

 door : Pim Vos

Is er sprake van dé vrijmetselarij?

Ja en nee. Een zelfde antwoord kun je volgens mij geven op de vraag of je kunt spreken van HET Christendom. Ik ben lid van de zogenaamde reguliere vrijmetselarij erkend door Londen. Maar ook de vrijmetselarij kent tal van afsplitsingen. Zo zijn er gemengde loges voor mannen en vrouwen en loges voor uitsluitend vrouwen( de Weefsters) die in hun eigen Ordes georganiseerd zijn.

Voorts bestaan er nog annex aan de reguliere vrijmetselarij tal van zelfstandige verenigingen die bepaalde aspecten van de rituelen nader uitwerken, zoals de bekende Schotse Ritus.

Wat is vrijmetselarij.

Organisatorisch bestaat de vrijmetselarij uit allemaal kleine, zelfstandige verenigingen van ongeveer 20- 50 leden die we Loges noemen en verspreid zijn over het gehele land, maar ook in een aantal overzeese gebieden zoals de Antillen en Suriname.  De leden zijn tevens lid van het overkoepelende orgaan ( het GrootOosten der Nederlanden).

Maar wat is vrijmetselarij nu eigenlijk. In de kern is het een methode die vrije mannen ( vrij van dogma's) stimuleert a. in hun zoektocht naar zichzelf ( om een beter mens te worden dan hij was), b. in " rechte " verhouding te komen met het Hoger Beginsel (neutraal aangeduid als " De Opperbouwmeester des Heelals) en c. bij te dragen aan een "betere" wereld, een betere samenleving.  Leven en wereld worden gezien als een nog te voltooien bouwwerk; aldus werken wij aan de voltooiing van de Tempel der Schoonheid, waar wij vrijmetselaren ( maar ook niet vrijmetselaren) de levende bouwstenen van zijn.

Deze drie aandachtsvelden interveniëren met elkaar. Zo wordt de individuele mens gezien als een ruwe steen ( de mens met al haar onvolkomenheden). In die ruwe steen schuilt een perfecte kubus ( de perfecte, zuivere mens). Alleen door zelfkennis ( Ken Uzelve) kun je die kubus ont-dekken en door kracht en doorzettingsvermogen die kubus te voorschijn halen. Hoe kubieker de steen is, hoe beter hij past in de bouw aan de Tempel, hoe beter je de samenleving kunt dienen. De Schoonheid ontstaat  als resultante van die twee.

Welke methode hanteert de vrijmetselarij?

Vond u het vorenstaande wat wazig en algemeen? Ja, dat klopt. Ik sprak in de taal van symbolen, maar gaf u weinig inhoudelijke uitleg. En zo werkt de methode. De vrijmetselarij " spreekt" tot haar leden via symbolen en rituelen, zonder daarbij uitleg te geven. De vrijmetselarij kent dan ook geen inhoudelijke leerstellingen waar de leden zich aan dienen te houden. Sterker nog, de leden hebben zichzelf de opdracht gegeven om zelf te zoeken naar Waarheid en daar naar te handelen. "Op U komt het aan" en "Doe U in het Westen ( de maatschappij) kennen als vrijmetselaar", zijn de opdrachten die wij onszelf voortdurend weer geven. Ieder naar eigen inzicht en kunnen, zonder elkaar de maat te nemen.

Maar wat doen we nou concreet in de loge?

Ik had het al over rituelen. De vrijmetselarij is een inwijdingsgenootschap. Tijdens een ritueel wordt de nieuwe broeder in de Tempel ingewijd tot Leerling vrijmetselaar. Een jaar later tot Gezel en weer een jaar later tot Meester. In de rituelen wordt gebruik gemaakt van met name de bouwsymboliek en de lichtsymboliek. Tijdens de rituelen legt de kandidaat reizen af, die in feite reizen door zijn innerlijk zijn om te komen tot hoger bewustzijn.

Behalve dit soort Tempelbijeenkomsten, komen vrijmetselaren ook regelmatig bijeen om met elkaar van gedachte te wisselen over allerlei onderwerpen die met innerlijke verdieping te maken hebben. Waar we niet over praten is politiek en godsdienst, omdat die twee onderwerpen het risico in zich bergen dat verdeeldheid ontstaat. Een vrijmetselaar zoekt immers op wat ons bindt en niet wat ons verdeelt. Wij discussiëren niet, maar leggen meningen naast elkaar in het besef dat niemand de wijsheid in pacht heeft en wij allen onvolmaakt zijn.

Is vrijmetselarij religieus.

Ik ben geneigd die vraag met " ja" te beantwoorden. Het is geen religie, geen godsdienst, maar zet de zoekende vrijmetselaar wel aan het Mysterie van het leven te ontdekken. Daarbij neemt de vrijmetselaar wel aan dat er een Opperbouwmeester des Heelals is ( ons enige dogma).  In die zin zou ik het religieus noemen. In de rituelen vind je ook tal van aanknopingspunten met het Christendom, Gnosis, Soefisme, Kabbala, Boeddhisme etc.

De eerste Grootmeester

Alle spannende, speculatieve verhalen over een eventuele oudere ontstaansgeschiedenis ter zijde schuivend, is de vrijmetselarij ontstaan en sterk beïnvloed tijdens de Verlichting, waar de roep om scheiding van Staat en Kerk en de erkenning van (de vrijheid van) het individu naar voren kwam. Vanaf die tijd ontstond er steeds meer behoefte zelf te zoeken naar religieuze/ spirituele vragen en antwoorden.

Maatschappelijke betekenis.

In sommige landen wel, maar in Nederland heeft de vrijmetselarij als landelijke   organisatie weinig maatschappelijke betekenis en zeker geen (politieke) invloed. Het zijn de individuele vrijmetselaren die geheel overeenkomstig hun eigen inzichten meer of minder bijdragen aan de maatschappij. Zeer incidenteel doneert de Orde aan een goed doel. Maar daar blijft het bij.  Individuele loges zijn vrij hun eigen koers te varen en zelf te bepalen of en zo ja in welke zin zij als loge een maatschappelijke bijdrage willen leveren.

In de achttiende en de negentiende eeuw was dat anders. Charitas vormde toen een wezenlijk onderdeel van het maçonnieke gedachtengoed van tolerantie en broederliefde waar ook op organisatieniveau gevolg aan gegeven moest worden. In ons land is de nog immer actieve filantropische Louisa Stichting (1862) die aan de Orde is gelieerd, een overblijfsel uit die tijd.

Persoonlijk vind ik dat ik alle vrijheid dien te hebben waar ik maatschappelijk wel of niet aan bijdraag. De Orde of de Loge  dient dat niet voor mij te bepalen. Maar goed, zeker op loge niveau wordt daar verschillend over gedacht.

Politieke betekenis

De (huidige) vrijmetselarij als organisatie bemoeit zich op geen enkele wijze met de politiek. Zodra de Orde dat wel doet, zoals twee jaar geleden de Franse Grootmeester dat deed, verliest zij de erkenning als een " reguliere" Orde. Natuurlijk kunnen individuele leden wel degelijk politieke functies  vervullen zoals Henk Vonhoff en Mat Herben.

Hoewel de (internationale) Grondwet expliciet gebied de politiek buiten de deur te houden, is de vrijmetselarij af en toe toch in politiek vaarwater gekomen. Zo heeft zij een grote rol gespeeld in  de Amerikaanse onafhankelijkheidsoorlog en heeft zij een dominerende rol gespeeld  bij de totstandkoming van de Constitutie van de Verenigde Staten. Het is dan ook niet verrassend dat deze Constitutie dezelfde ( universele) waarden onderschrijft als de grondwet van de vrijmetselarij. Een ander voorbeeld is de Franse revolutie waar Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap (eveneens maçonnieke kernwaarden) de ideologische strijdkreten waren.

 

Maar terug naar deze tijd, welke politieke standpunten zouden we kunnen verkondigen? Zoals in een loge broeders zitten van allerlei kerkelijke gezindten, is ook de politieke diversiteit erg groot. Daar komt bij dat een vrijmetselaar van nature  eigen-wijs is, vrijdenker is en zich niets laat voorschrijven. Al zouden we willen, we zouden nooit intern tot politieke overeenstemming kunnen komen. Het is al lastig om gezamenlijk tot een keuze te komen van een nagerecht van de Broedermaaltijd ().

Wat betekent de vrijmetselarij voor mij.

Ik ben inmiddels 25 jaar vrijmetselaar. Natuurlijk weet ik niet hoe mijn leven zou zijn verlopen als ik destijds niet was toegetreden. Maar toch denk ik dat de vrijmetselarij mij een "beter" mens gemaakt heeft in die zin dat ik toleranter, begripvoller, respectvoller, liefdevoller naar mijn omgeving ben geworden.  Maar ook meer het besef heb gekregen deel uit te maken van de maatschappij, de wereld, het universum en dat dat prachtige geheel, waaronder ikzelf, Goddelijk mooi in elkaar zit.

De Ruwe en Kubieke Steen

Laat mij één aspect nader uitwerken aan de hand van het eerder genoemde symbool van de Ruwe en Kubieke Steen. De Kubieke Steen is voor mij de mens in zijn zuivere vorm. Die zuivere vorm zou ik kunnen bereiken door alles wat is aangesleten gedurende mijn leven te verwijderen. Ik verwijder daarmee dus wat niet bij mij hoort. Dat betekent, in mijn visie, dat de mens niet van nature het goede en het kwade in zich heeft. Je hoeft dus niet iets wezenlijks van je zelf ( het kwade) weg te halen. Je haalt wie je in werkelijkheid bent naar boven. Die Kubieke Steen, die altijd in de Ruwe Steen heeft gezeten. Of beter gezegd, de Kubieke Steen die je eens was. Is dat wat Jezus bedoelde ( volgens de Gnostici) met" Mens, herinner Uzelf", of wat bedoeld wordt met de Christus-natuur of Boeddha-natuur? In ieder geval heeft deze persoonlijke interpretatie mij geïnspireerd op mijn pad naar meer zelfkennis.

Kun je dat alleen via de vrijmetselarij bereiken? Nee hoor. Er zijn vele kerken, genootschappen, clubjes, methoden etc die tot hetzelfde kunnen leiden. Maar juist  de vrijheid van de vrijmetselarij was en is iets wat zo goed bij mij past.

-----------------------------------------