Heeft de vrijmetselarij geheimen?

( Tekst ontleend aan de website van  de Achtbare Loge De Noorderkroon te Alkmaar.)

De Vrijmetselarij is een besloten genootschap met een beperkt aantal geheimen. Zo worden de teksten van rituelen alleen aan leden bekend gemaakt. Het effect van een inwijding zou vrijwel geheel weggenomen zijn als de kandidaat al precies wist wat er te gebeuren staat. In het verleden zijn Vrijmetselaren vaak vervolgd (in ons land b.v. tijdens de Duitse bezetting) en zijn samenkomsten verboden. De nadruk op de eigen verantwoordelijkheid en keuzevrijheid staat op gespannen voet met een regime (of dat nu wereldlijk ofwel kerkelijk is), dat geen ruimte biedt aan persoonlijke interpretatie en handeling. Iets dat verboden wordt krijgt al vaak iets geheimzinnigs.

Mogelijk hangt er ook een waas van geheimzinnigheid om de Vrijmetselarij door het gebruik van symbolen (dat mogelijk een associatie met magie oproept) en de gebruikmaking van het gedachtegoed uit het oude China, India en Egypte en meer recent het door de Kerk sterk vervolgde Gnosticisme dat in de eerste eeuwen van onze jaartelling een belangrijk stempel op het Christendom had gedrukt.

Met dit gedachtegoed wordt de zoekende mens binnen de Vrijmetselarij op subtiele wijze geconfronteerd en voor velen is dat een wat minder bekend terrein en alleen al daardoor geheimzinnig. Degenen die verwachten een leerschool in de mystiek te doorlopen, komen bedrogen uit. Bij een goed uitgevoerde plechtige bijeenkomst, waar iedereen passief dan wel actief aan deelneemt, kan het echter goed zijn dat de deelnemer een mystieke ervaring heeft.

Maar deze is dan steeds van persoonlijke aard. De Vrijmetselarij is in zoverre als esoterisch te beschouwen, dat haar stelsel van gebruiken en symbolen met een specifieke inhoud aan lang bestaande ideeën gekoppeld worden en daardoor een geladenheid meekrijgen, die voor buitenstaanders moeilijk te doorgronden is. Dat eeuwenoude gedachtegoed wordt door training en inwijding toegankelijker; dat zou men esoterisch kunnen noemen.

Wat betekenen passer en winkelhaak?

In rouwadvertenties, op sommige gebouwen en op andere plaatsen komt men het symbool van een geopende passer met daaroverheen een winkelhaak tegen.

Dit symbool legt zowel een verband met de Bouwsymboliek als met de geometrie en wordt naar buiten toe als ons logo gehanteerd. Alleen al over dit symbool is een zinnig boek te schrijven. Het kan met het gehele essentiële gedachtegoed van de Vrijmetselarij verbonden worden en neemt daardoor een belangrijke plaats in.

Wat is de betekenis van de symbolen en de rituelen?

Het verschil tussen een pictogram en een symbool is het feit dat een symbool niet alleen een figuur als zodanig is, maar ook een geheel eigen werking bezit. Bepaalde symbolen komen in vrijwel alle culturen door alle tijden heen voor en hebben een eigen zeggingskracht. Voorbeelden daarvan zijn een cirkel en een kruis. Op de een of andere manier zijn deze figuren voor alle mensen belangrijker dan andere.

Voor de Vrijmetselaar maken de gehanteerde symbolen het onzegbare zegbaar, het onhoorbare hoorbaar en het onzichtbare zichtbaar. Men kan ook zeggen dat de symbolen door hun werking onbewuste kennis en inzichten naar een bewust niveau transformeren. Deze symbolen worden in een rituaal verwerkt. Dat is de tekst en de vastlegging van het verloop van een plechtige bijeenkomst.

Naast de tekst zijn ook handelingen en het gebruik van muziek en volledige stilte ingrediënten waarmee deze plechtigheden door de jaren heen indrukwekkend blijven. Bij de uitvoering van een ritueel is iedereen ook plechtig in zwart met wit gekleed. Een bijkomend effect is, dat er geen onderscheid in rangen en standen meer zichtbaar is.

Door het zwart en wit wordt de dualiteit van het wereldlijke Zijn bevestigd. In een ritueel zijn vaak meerdere lagen ingebouwd, waardoor de zich ontwikkelende mens steeds nieuwe inzichten krijgt aangereikt. Daardoor blijft deelname aan een ritueel ook na tientallen jaren verfrissend en soms ook verrassend. Het ritueel vertelt een verhaal dat op een persoonlijke manier betekenis krijgt.

Het gebruik van symbolen en rituelen is zo oud als de mensheid en komt in allerlei culturen voor. Binnen de Vrijmetselarij wordt het doelbewust gehanteerd om het proces van verdere bewustwording te stimuleren, zonder de persoonlijke vrijheid te beknotten. Het is als het aanbieden van een fruitmand, waaruit een ieder datgene kan kiezen dat hem op dat moment het meest bekoort.

zie ook: hoe word je lid